een wetenschappelijk blik op social media jeuk

We ergeren ons suf op social media. Lees het artikel ‘Wilt u dit nooit meer doen: social media jeuk’ maar eens. Hoe komt dat nou en waarom blijven we toch driftig Facebook en Twitter checken? We spraken met Jos Hornikx, universitair hoofddocent Communicatie- en Informatiewetenschappen van de Radboud Universiteit over deze ‘nieuwe’ technologie en alles wat we ermee kunnen en doen. Hij weet het geheim om compleet zen te blijven bij al die irritaties.

Jos, erger jij je op social media?
Nee, niet meer. Ik ben ooit begonnen met Facebook maar ben daar snel weer mee opgehouden. Het is een vriendengebeuren waar persoonlijke dingen worden gedeeld. Ik heb er geen behoefte aan dat al mijn studenten dat ook kunnen zien. Twitter is meer mijn ding. Ik gebruik het voor mijn werk en om het nieuws bij te houden. Vroeger zag ik er veel van die ‘wat een rotweer’-tweets langskomen. Ik deed daar in het begin ook aan mee. Nu vraag ik me eerst af of iemand op zo’n bericht zit te wachten. Meestal wil je het vooral zelf graag vertellen. Je denkt dat anderen dat ook leuk vinden maar dat is lang niet altijd zo.
Het lijkt alsof Twitter een zelfreinigend vermogen heeft, want dit soort onbenulligheden zie ik niet meer. De mensen die nu veel posten weten beter wat interessant of leuk is. Het zou me niet verbazen dat twintig procent van de twitteraars tachtig procent van alle tweets post.

Uit ons onderzoek blijkt dat veel mensen zich aan van alles ergeren. Waarom blijven ze toch kijken?
Enerzijds uit verveling. We hebben veel meer vrije tijd dan vroeger. Niet iedereen heeft een duidelijke besteding van die tijd gevonden. Anderzijds is er de verwachting dat er altijd iets nieuws te vinden is. Het laatste nieuws is aantrekkelijk, informatie krijgen is leuk.

Hoe komt het dat we ons ergeren?
Ik heb hier uitdrukkelijk geen onderzoek naar gedaan, maar ik heb er wel een gedachte over. Vroeger kwamen we veel minder in contact met mensen uit een andere sociale klasse of met een ander wereldbeeld, geloof, hobby, mening etc. Op de basisschool is de samenstelling nog redelijk divers, daarna kom je al snel in een groep met grotendeels dezelfde opvattingen en smaak. Op social media zie je posts van allerlei soorten mensen. Er wordt niet gefilterd op geslacht, leeftijd, opleiding, regio. De opvattingen variëren natuurlijk enorm en die snap je niet allemaal. Je gaat denken wat jij ervan vindt en gaat oordelen. Soms ben je het helemaal niet eens met een mening of vind je iets stom of lelijk. Dan kan je je gaan ergeren.
Het gaat niet altijd om een afwijkende mening. Soms snap je niet waarom iemand iets met je wil delen. Je vindt het te persoonlijk en zou het zelf nooit doen. Er is onbegrip voor de manier waarop die ander zich uit: ergernis!

Onbegrip en ergernis werpen je terug op jezelf. Je wordt verplicht om te denken wat je ergens van vindt. Dat vinden we eigenlijk maar lastig. We gaan liever snel door met het leven zonder dit soort ingewikkelde gedachtes. Juist daarom vinden we het misschien fijn om met gelijkgestemden om te gaan. Het is alleen jammer dat we dan op den duur niet meer geprikkeld worden. Je wordt zelden meer verrast door een afwijkende mening of smaak. Als je daar wel mee in aanraking komt, door bijvoorbeeld social media, en het niet enkel veroordeelt, krijg je een bredere kijk op de wereld.

Internet lijkt de verschillen tussen mensen juist meer op scherp te zetten
Op internet heb je maar een kanaal tot je beschikking: geschreven tekst (met slechts emoticons om je gevoel weer te geven). Hierdoor gaat de communicatie snel mis. Van intentie, intonatie en stemgebruik krijg je niets mee. Ook de context kennen we vaak niet. Hierdoor ontstaat onbegrip en als we dat weer alleen met tekst gaan verwoorden kan het heel ongezellig worden. Daar komt nog bij dat we ons negatieve ervaringen veel beter herinneren dan positieve. Daarom denken we soms dat internet een grote scheldpartij is.

Iemand ergerde zich enorm aan dit soort teksten.
Ja, dat kan. Als je zou gaan reageren met bijvoorbeeld: ‘Wat is dit een treurige ellende’ zou je duidelijk jouw goede smaak willen laten zien. Maar er bestaat natuurlijk geen absoluut mooi of lelijk, dat is allemaal subjectief. Iedereen denkt anders, vindt andere dingen mooi en heeft een andere behoefte aan aandacht.

Zo’n David Bowie die doodgaat.
Op zich is het niets nieuws dat mensen er iets over willen zeggen. Dat deden we altijd al, maar dan alleen bij de koffieautomaat of op het schoolplein. Nu is er de mogelijkheid om dat openbaar met een groter publiek te delen. Mensen hebben die behoefte. En er is ook nog zoiets als groepsdruk. De een is er gevoeliger voor dan de ander. Je hebt dan het gevoel dat je ook iets moet vinden en zeggen.

Heb je een tip voor onze lezers zodat ze zich minder ergeren?
Natuurlijk is het normaal dat je je druk maakt om extreme uitingen, standpunten of provocaties. Maar je ergeren aan relatief onschuldige dingen: je hebt er alleen jezelf mee. Probeer te bedenken dat voor veel anderen dat bericht wel interessant, mooi, grappig of belangrijk kan zijn. Door die afstand te nemen raakt het jou minder, kan je er relaxter mee omgaan en kan je meer begrip krijgen voor de ander.